Tytuł ostatniego numeru Fermentu lakonicznie wskazuje, gdzie leży Hund begraben. Otóż wino i cała kultura wokół to nic innego jak pieniądze. Cała nadbudowa dotyczy stosunków między ludźmi, a te w ostatecznym widzie sprowadzają się do zysku i straty, do zarobku, by przeżyć, albo do zarobku, by więcej zarobić. Hipokryzją jest udawanie, że tego nie ma. Smaki i smaczki to takie kwiatuszki do kożucha.
W winnej nadbudowie są różne opcje, a każda twierdzi, że ma jedyną i niepodważalną rację. Każda reprezentuje określone interesy, a te, jak to interesy, bywają sprzeczne. Opcja parkerystów ma własne uzasadnienia. Opcja modernistów, albo bionaturalistów, też ma swoje. Nieustanny konflikt, niekiedy sztucznie podsycany, służy popularności i wzbogaca rynek, byleby się tylko wzajemnie nie pozabijali.
Zauważam jednak, że wszystkie opcje nabierają wody (nie wina) w usta, jeśli chodzi o dyskusję o rzeczywistym źródle problemów. Budują pomnik z pretekstu, a wino jest tylko pretekstem i mgłę snują w tysiącach słów, niekiedy bardzo urokliwych; tak, aby istota zniknęła raz na zawsze.
Źródłem sprzeczności, a więc problemów jest walka o byt, czyli po mojemu pazerność. Ona narzuca globalizację w amerykańskim stylu rynkom biedniejszym i zmusza do uniformizacji smaków po to, by bogatym klientom dogodzić. Z drugiej strony buduje klatki zwane wdzięcznie z francuska terroirem, które, jeśli pazerność zechce, również staną się przyczyną wyobcowania, bo ceny odgrodzą je od rzeczywistego świata.
Obok pazerności pojawia się świat po rewolcie mas i w konsekwencji masowy rynek konsumenta, coraz większy i trudniejszy do skontrolowania, bo ludzkość płodzi się bezgranicznie. Rewolta mas jest przyczyną zaniku tradycyjnie pojmowanej kultury, nad czym boleje Nossiter, lecz sam ból wartością się nie stanie, jeśli zasłonimy go dymem ze słów palonych jak książki pod Reichstagiem. Proste stwierdzenie istnienia faktu i ogłoszenie, że z nim się nie zgadzam, niczego nie zmieni.
W tym wszystkim pojawia się paradoks. Otóż najbardziej rewolucyjni stają się ci, którzy ze strachu przed przyszłością chcieliby świat zawrócić i którzy, przy okazji, zrozumieli, jak groźną jest wolność, jeżeli pozbawimy człowieka wartości. W takim kontekście, biorąc również pod uwagę to, co mnie doraźnie otacza, pozostaje oddać się skrajnemu pesymizmowi i marzeniom, że oto w Danii Pingus nagle stanieje o 1000 euro. Tam jeszcze jestem w stanie dopłynąć, a potem, chociażby potop.