Skalistą ścieżką do Riojy, czyli jak hobbit koala rozpoczął od Monte Real de Familia

Monte Real de Familia Crianza Rioja Denominación de Origen Calificada, rocznik 2012, w cenie 41,50 PLN za butelkę (0,75), zakupione 3 lata temu w firmie ViniTeranio (czerwone, wytrawne, szczepy: tempranillo). Wino produkowane i butelkowane przez firmę Bodegas Riojanas – Hiszpania. Ocena: 90 punktów.

Ciągle w Hiszpanii, chociaż do Włoch  też ciągnie. Po drugiej stronie Ebro, tuż za mostem, rozciąga się Kraj Basków, a jakieś 100 km stąd, w Eibar, zamieszkuje moje wspomnienie, Mirentxu maitea, czyli Hiszpania Basków, jaką spotkałem wiele lat temu.

Zaczynam więc smakową peregrynację przez Rioja w Cenicero, tuż za Logroño, przy samej baskijskiej granicy, w Bodegas Riojanas, a jako że krasnoludy doszły do wniosku, że najszybciej pokona smoka hobbit koala (tak się bowiem składa, iż koala z plemienia hobbitów pochodzi), zgodziłem się wyruszyć i odnaleźć smoka młodości oswajając go, a to w górach dalekiej Kantabrii, na pograniczu Kraju Basków i Hiszpanii i to nie zabijając, no bo po co zabijać, jeśli przy ogniu z paszczy stare kości ogrzać można?

Do teraz hobbit koala żył pośród pozorów, na których jak na snujących się mgłach, czy też na dymie ogniska, budował obecność (jak to bywa w kulturze masowej wspartej na mgle i dymach wieczornych).  Zanurzony otóż we wszechobecnym buncie mas i uporczywie poszukując recept, by do równowagi powrócić, co to prosto po górskich ścieżkach kroczyć pozwolą i światełko gdzieś w dalekim Rioja zobaczywszy przypomniał sobie, że pradziadowie ze Śródziemia idąc winne grona do Riojy przynieśli, wtedy balisca zwane i fenickich handlarzy wypędziwszy uprawiali winorośl okoliczne narody do dialogu przy winie nakłaniając, a tak to trwało, aż przyszła współczesność i wszystko na nice wywróciła.

Gandalf zatem, Merlin, a także elfy i krasnoludy, wszyscy zaniepokojeni, przy wieczornym Riojy popijaniu i rozważając, jak równowagę odnaleźć ze smoczego tchnienia zrodzoną, na hobbita koalę uwagę zwrócili strasznie w Śródziemiu zakochanego i w nim nadzieję postanowili zasiać, on zaś oszołomiony zaszczytnym wyborem w kantabryjskie okolice udać się zdecydował, tam pociechy (i wiedzy) szukając, ratunek bowiem tylko w wiedzy odnaleźć można, która jak smoczy oddech nadzieję odgrzewa, co bobaskom dzisiejszym w gadżetach zagubionym nieustannie staram się przypominać drażniąc i pod kolanami łaskocząc.

Za krasnoludami zaś powtarzam, a coraz częściej powtarzać będę, że szkoda życia na havno z chemicznych proszków dla dyskontów preparowane, natomiast za wróżką Jancis podkreślam, iż lepiej zapłacić więcej, by smak trwał w nieskończoność, co – owszem – rzadsze tworzy okazje, lecz nie po to wino pijemy, by ciągle w euforii pozostawać, ta przecież euforią być przestanie, jeśli się do niej przyzwyczaimy.

O winach z Riojy wiemy już, że mogą być tradycyjne, albo nowoczesne (niekiedy nazywane, chyba pogardliwie, modernistycznymi). Tradycja, czy nowoczesność? Wynika to ze sposobu używania dębowych beczek, stosowanych przy starzeniu wina, a sporo nieporozumień powstaje przy interpretacji starzenia. Ciekawe rzeczy o Rioja można znaleźć tutaj, chociaż wiele zasad ulega, z dnia na dzień, zmianie; chociażby to, że crianza odnosi się także do win starzonych w beczkach przez 18 miesięcy. Jedno z nieporozumień, o lingwistycznym charakterze, dotyczy terminu „cosecha”, który faktycznie oznacza „zbiór/żniwa”, stosowany bywa jednak także jako synonim „joven” („młode”). I tak znaleźć można butelki wina z napisem wyłącznie „cosecha” i w tym przypadku oznacza to, że jest to wino z najnowszego zbioru, czyli „joven”, a także wino z definicją „crianza”, a zaraz potem „cosecha 2013” (czyli „ze zbioru z 2013 roku”).

Na temat beczki w winach hiszpańskich napisano już tysiące stron. Nie wszyscy taką beczkę akceptują, w źle starzonych winach zabija ona owoc i pozostawia dosłownie smak i zapach deski, od aromatu po posmak – drewno w jego terpentynowym, czy – jak kto woli – żywicznym charakterze. Moim zdaniem najlepiej na ten temat napisał Pan Wojciech Bosak, a pijąc Rioję trzeba pamiętać każde jego słowo (tutaj). Nauczyć się tego tekstu na pamięć. Dopiero wtedy próbować i oceniać.

Młoda, dobrze zrobiona Rioja jest winem bardzo ekstraktywnym i pełnym garbników,  z dużym owocem, o charakterystycznym dla tempranillo aromacie skóry i tabaki (jak mówi wróżka Jancis: „cokolwiek to znaczy”). Starzenie w beczce dębowej pomaga uzyskać równowagę obcinając kanty, czyli redukując owoc i nasycając wino elementami pochodzącymi – właśnie – z dębu. A jaki dąb jest najlepszy? Wydaje się, że prócz specyficznego wpływu na smak wina ważnym jest, może przede wszystkim, wpływ beczki na kieszenie klientów, jako że beczka z dębu amerykańskiego dużo tańsza jest od beczki z dębu europejskiego (zwanego zwykle francuskim, mimo iż pochodzi on z różnych części Europy). Tradycyjnie wytwarzana Rioja (na przykład z La Rioja Alta) leżakuje w beczkach i traci aromatycznie tabaczną wyłączność, gdyż pojawiają się w niej dębowe substancje aromatyczne, przy czym smak staje się o wiele spokojniejszy, mniej agresywny, powiadają, że herbaciany. Jako że współczesny świat i wszechobecne masy pozbawiono subtelności, a wyłącznie agresywne produkty są zauważane i zapamiętywane, spece od winologii (głównie ze szkoły Parkera) odwiedzając region Rioja i sugerując efektowniejsze marketingowe rozwiązania wywołali rezygnację, wśród głodnych zarobku wytwórców, z tradycyjnych metod wytwarzania po to, by oferować klientom wina bardziej stanowcze, ostrzejsze, a przy tym krótsze. Między tymi skrajnościami istnieje wiele postaw pośrednich, godzących wodę z ogniem, nie zawsze udanych, a z nich powstaje rzeczywistość winna z Riojy pełna zaskakujących niespodzianek.

W tej rzeczywistości zacząłem więc szukać producentów tuż przy baskijskiej granicy i znalazłem w Cenicero, a jako że nazwa miejscowości odnosi się do popiołu (ceniza), poczułem, iż na tropie smoka jestem, co sił mi dodało i ochoty na dalsze eksploracje.

Od 1890 roku w Cenicero wina wytwarzają mistrzowie z Bodegas Riojanas, z pokolenia na pokolenie przekazujący tradycję i miłość do swojego wyrobu, co uczyniło z ich firmy jedną z największych produkujących wina w Hiszpanii. Jak sami powiadają, wytwarzanie wina w tej firmie przez ponad 100 lat ewoluowało łącząc innowacje z szacunkiem do tradycji, dzięki czemu firma produkuje zarówno wina klasyczne, jak i te dostosowane do aktualnej rynkowej mody. Bodegas Riojanas posiadają winnice w Rioja, Ribera del Duero, Toro, Rueda i Rias Baixas, a wino ich zakupiłem po to, by rozpocząć powolną i spokojną peregrynację po smakach Riojy, rozpocząłem  zaś od Monte Real de Familia Crianza, które to wino odmianowe zrobiono ze 100% tempranillo pochodzącego z rodzinnych (familia-rodzina) winnic w samym Cenicero.

W winie mocny aromat czerwonej porzeczki, wiśni i słynnych liści tytoniu, a także gorącej czekolady, oraz wanilii (ta pochodzi z dębu). W trzecim nosie delikatny dym. Barwa intensywnie czerwona, wiśni i ciemnej cegły z odcieniem fioletu. Struktura mocna, tanin sporo, mimo leżakowania przez 18 miesięcy w nowych beczkach z dębu amerykańskiego i przynajmniej 6 miesięcy w butelce. Czy jest to rzeczywiście Rioja w stylu klasycznym? Nie do końca; widać, że wytwórca skłania się ku współczesnym wymaganiom: więcej koloru, więcej owocu i więcej mocy, chociaż beczka równoważy ostrość tanin i kwasowość, wino zaś jest wyjątkowo harmonijne i spokojne, o świetnej koncentracji, okrągłe i eleganckie; w posmaku natomiast pojawia się długo pozostający owoc: kwaśna, nieco likierowa, wiśnia. Tak jest w dniu pierwszym, a jak w dniu drugim? Drugiego dnia intensywniejszy aromat beczki, a w smaku bardziej okrągły i soczysty owoc, w śródsmaku lepka wanilia pozostająca w posmaku długo na podniebieniu.