Garnacha, garnatxa, grenache. Poruszony trochę wieścią o czekających nas, winnych amatorów, dniach szczęśliwych spowodowanych niechybnym spadkiem cen wina na światowych rynkach (tekst tutaj) poczułem coś w rodzaju kopniaka w tyłek i postanowiłem zrobić miszmasz z tekstów o moim ulubionym szczepie. Garnacha dodaje energii, a moim wieku energia jest nad wyraz potrzebna.
Garnacha
Zacznę więc od Królowej Wiedzy Winnej, czyli od wróżki z gaju brytyjskich wiatrów, Jancis Robinson, która o garnachy tak pisze (oryginalny tekst tutaj): „Trudno jest uznać, że szczep grenache to szczególny bohater wśród winorośli.Do niedawna przeklinany lub co najwyżej ignorowany w wielu zakątkach świata, chociaż można go uznać za decydujący w przypadku dwóch najbardziej znanych czerwonych win świata, a manowicie: Châteauneuf-du-Pape i, ostatnio, Priorat, którego wina stały się prawdziwymi gwazdorami.
Problem szczepu grenache wynika z tego, że właśnie jest tak powszechnie uprawiany.Chociaż w tym stuleciu znaczna część upraw grenache została wykorzeniona w ramach reform systemu upraw winorośli w UE, to pod koniec ubiegłego stulecia szczep zajmował większą powierzchnię upraw niż jakiekolwiek inne winogrono na świecie, z wyjątkiem białych winogron airén w La Mancha. Pod nazwą garnachę można uznać za najczęściej spotykane winogrono w czerwonych winach w Hiszpanii. Garnachę uprawia się powszechnie w całej północnej części kraju, gdzie jest więcej ziemi do uprawy winorośli niż gdziekolwiek indziej w świecie.W takich regionach, jak Rioja i Navarragarnacha odgrywa wyraźnie wielką rolę, szczególnie w kupażach ztempranillo.
Wino, które tutaj produkują, może stać się dzieki temu znacznie delikatniejsze i bardziej dżemowe niż dobrze ustrukturyzowane wina z tempranillo, charakteryzujace się głębszym kolorem, chociaż wcale tak być nie musi.Jeśli zbiory są ograniczone, a zwłaszcza, jeśli winogrona dojrzały, to z samej garnachy można produkować kuszące, bogate, pikantne czerwienie także w północnej Hiszpanii – a mamy szczególne miejsca na przykład w Rioja Alta w okolicach Nájera i w Rioja Baja w winnicach Tudelilla, na przykład, gdzie garnacha słynie ze zmysłowego ciała, którym wzbogaca wina z Rioja. W ambitnej bodedze Roda, dajmy na to, cenią najwyższej jakości garnachę na równi z wyrafinowanym tempranillo.
W Navarra garnachę tradycyjnie stosowano do produkcji jasnych win rosado lub nieco ciemniejszych clarete.Rzeczywiście stosunkowo cienkie skórki grenache/garnachy przekonały wielu winiarzy – zwłaszcza w Prowansji – do robienia rosé z tego niedocenianego szczepu.Przy tym to tylko część historii.Szybki rajd po wielu słynnych i nieznanych regionach winiarskich w północnej Hiszpanii przekonał mnie w zeszłym roku, że mimo popularności garnacha nadal stosunkowo rzadko wykorzystywana jest w wielu hiszpańskich winnicach.
Być może reputacja szczepu została podważona przez jego czerwoną mutację, znaną w Hiszpanii jako garnacha tintorera, czylialicante bouschet(w końcu winogrona z czerwonym miąższem są raczej uważane za przegięcie).Istnieje również wariant szczepu o szczególnie owłosionych liściach powszechnie sadzony w Hiszpanii i znany jako garnacha peluda, zaś w Roussillon i zachodniej Langwedocji znany jakoLledoner Pelut. Zwyczajowo miesza się wersje owłosione ze zwykłymi.
Do ożywienia reputacji szczepu garnacha w Hiszpanii przyczyniły się intensywne, mineralne wina powstałe z winogron uprawianych na łupkach w regionie Priorat, gdzie garnacha ze starych i krzewiastych winorośli stała się kręgosłupem w wielu najlepszych winach, czego przykładem jest chociażby L’Ermita od ÁlvaroPalaciosa.
Pod nazwą grenache winorośl jest uprawiana w całej południowej Francji.Na północ od hiszpańskiej granicy, w Roussillon szczep występuje powszechnie w co najmniej trzech różnych kolorach: grenache noir o fioletowej karnacji, grenache gris o jasnobrązowej skórce i grenache blanc o skórce zielonkawej.
Na stromych tarasach z widokiem na Morze Śródziemne, w okolicach portów Banyuls i Collioure grenache może osiągać niezwykłą dojrzałość (w końcu jest to ogólna cecha grenache), a szczep jest powszechnie stosowany przy wytwarzaniu tam słodkich, mocnych win doux naturel.Banyuls jest tutaj winem najbardziej znanym, ale dalej na północ w Roussillon produkuje się także Maury i Rivesaltes, a także robi wszystko, aby również wytrawne czerwone wina stołowe z regionu Roussillon były równie mocne i dojrzałe.Jeśli istnieje jedna cecha charakterystyczna dla win z grenache, to jest nią słodka dojrzałość połączona z dość twardymi taninami, jeśli wydajność zbioru była niska.
Garnacha blanca Terra Alta
Grenache blanc tworzy ciekawe, choć czasem lekko zwiewne, białe wina stołowe na całym południu Francji. Zwykle mają one stosunkowo niską kwasowość, wysoką zawartość alkoholu i szybko dojrzewają, chociaż zachwycają odmiennością w porównaniu z ofertami win lżejszych, opartych na tradycyjnym składniku kupaży, czyli z Maccabéo (patrz Macabeo).
Jeśli chodzi o grenache noir, jest to jedno z najważniejszych czerwonych winogron w Langwedocji, gdzie od dawna jest mieszane z carignan (jakże często również niedocenianym), syrahem, mourvèdre i czasami odrobinę z cinsault (kolejny szczep często używany do produkcji win rosés).Coraz częściej jednak w tej części świata kupaż grenache/syrah/mourvèdre czyli GSM uważany jest za świętą trójcę.Znajdziemy go w klasycznych, najlepszych czerwonych winach południowego Rodanu: Châteauneuf-du-Pape, Gigondas, Vacqueyras, Lirac, Tavel i w wielu coraz lepszych butelkach z Rasteau i Cairanne.Syrah dodaje struktury i długowieczności.Trudne w dojrzewaniu mourvèdre może dodać egzotyczną nutę, nieomal zwierzęcą.Poza tym grenache noir czuje się jak w domu na wysuszonych glebach w winnicach południowego Rodanu.
Dzięki wyprostowanemu i mocnemu pniowi grenache idealnie nadaje się do uprawy w gorących, wietrznych obszarach, a jego jedyną wadą jest stosunkowo mało owoców.Oczywiście oznacza to więcej smaku w uzyskanych plonach.Niektóre z najlepszych Châteauneuf wyprodukowanych w Château Rayas są wytwarzane wyłącznie z grenache noir i chociaż Château de Beaucastel, być może nawet bardziej znane, zawiera wszystkie 13 odmian winogron dopuszczonych w czerwonych Châteauneuf, to grenache i mourvèdre stanowią w nich okołojedną trzecią.
Szczep stosunkowo późno dojrzewa, dlatego może być z powodzeniem uprawiany tylko w dość ciepłych regionach.Garnacha (cannonau)uprawiana jest na Sardynii, gdzie miejscowi twierdzą, że właśnie z Sardynii pochodzi, zanim została wywieziona do Hiszpanii i Francji, kiedy to wyspa była częścią królestwa Aragonii.Grenache można znaleźć także w Kalabrii i na Sycylii.
W Kalifornii szczep ten jest powszechnie uprawiany, a przede wszystkim kojarzony bywa z tanią i radosną Central Valley i z oceanem różowego wina.Przy silnym cięciu wytwarza też bardzo małe ilości wina poważnego i nie dojrzewa szczególnie dobrze w regionach przybrzeżnych.Być może z tego powodu stanowi Rhône Rangers, producenci wina, którzy odwrócili się od chardonnay i caberneta po to, by odkryć możliwości takich szczepów, jak syrah, mourvèdre, viognier oraz roussanne, praktycznie zupełnie zignorowali grenache.
Również w Australii trochę czasu zajęło, aby stare nasadzenia grenache zdobyły szacunek podobny do szacunku, którym obdarzany jest shiraz imataro (mourvèdre), chociaż każdego roku Barossa Valley wytwarza coraz więcej nowych butelek dumnie noszących nazwę Grenache w winach jednoszczepowych, albo jako w pełni uznany składnik kupaży z syrahem i mourvèdre.
Grenache ze starych nasadzeń powstaje w Południowej Afryce, a odmiana uprawiana jest również w Izraelu i Afryce Północnej.
Sugerowane wina zdominowane przez grenache to Ch. Rayas, Châteauneuf rouge;Ch. de Beaucastel, Hommage à Jacques Perrin, Châteauneuf rouge;Dom Santa Duc, Gigondas;Dom du Mas Blanc, Banyuls hors d’age de Solera;Dom Gauby, ich najlepsze białe wino Grenache Blanc;L’Ermita, Priorat, Álvaro Palacios;Greenock Creek Grenache, Barossa Valley;David Grenache, Swartland.”
Tyle o garnachy u wróżki Jancis Robinson. Prawdą jest, że Sardynia rości sobie prawa do garnachy, którą tam nazywają cannonau, jako że częścią będąc Królestwa Aragonu (po dziś dzień na Sardynii znaleźć można miejsca, gdzie mieszkańcy mówia po katalońsku) sporo oddała Hiszpanii i w ten sposób ułatwiła wywóz sadzonek najlepszych swoich winorośli. Teraz to Hiszpanie twierdzą, że garnacha jest ich. Nie warto wdawać się w dyskusję, kto był pierwszy, natomiast pewne jest to, że aktualnie w Hiszpanii garnacha odgrywa wielką rolę. Dlatego też warto zacytować, prawie w całości tekst o garnachy z portalu unbuenvino.com, chociażby po to, by wiedzieć, co w Hiszpanii sądzą na ten temat.
Winnica z garnachą
„Jest to bardzo rustykalna odmiana o wysokim potencjale długowieczności ze względu na kwasowość i świeżość.Są tacy, którzy twierdzą, że „jest matką wszystkich odmian” z powodu znakomitego dostosowania się do terytorium.Podobno nazwa grenache wywodzi się z włoskiego słowa „vernaccia”, utworzonego od nazwy miejscowości Vernazza w Ligurii, w północno-zachodnich Włoszech, słynącej z win.Prawda jednak jest taka, że garnacha charakteryzuje się dużym udziałem hiszpańskim, odkąd dotarła do naszych granic w czasach Królestwa Aragonii, gdzie w całej pełni rozwinęła swoje skrzydła.
Można zatem rzec, że jest garnachaodmianą pochodzenia hiszpańskiego, do tego zajmującą największy obszar w świecie.Przy tym jest garnacha obecnie jednym z najpopularniejszych szczepów w Hiszpanii.a przy tym jest odmianą winogron hiszpańskich, która jest na ustach wszystkich.W 2016 r. odmiana ta zajęła trzecie miejsce w hiszpańskich winnicach (6,59%), wyprzedzana o kilka dziesiątych procenta przez szczep bobal (6,81%), chociaż to garnacha jest bardziej rozpowszechniona powierzchniowo.Nie zawsze tak było, ponieważ w przeszłości garnachę źle traktowano.W latach 80. i 90.garnachą w Hiszpanii wręcz pogardzano.
Teraz garnacha odradza się w całym świecie dzięki jej owocowi, miękkim taninom i przyjemnemu posmakowi, dzięki czemu nadaje się idealnie do kupaży.Jest to odmiana pochodząca z Aragonii, asuchy i ciepły klimat śródziemnomorski jest dla niej sprzyjającym środowiskiem.Królestwo Aragonii rozpowszechniło garnachę od XII do XVII wieku na całym swoim obszarze.
W latach 80. i 90.garnachą w Hiszpanii gardzono.W tych latach szczep miał złą reputację wśród producentów wina.Stosowano go do produkcji win prostych i szorstkich, które nie nadawały się do butelkowania, szybko utlenianiających się i nadająych się jedynie do mieszania z innymi winogronami.A przecież jest to odmiana jak najbardziej wszechstronna.Bardzo dobrze dostosowuje się do słabych gleb i jest odporna na upał.Jest również bardzo wydajna i można ją uprawiać nawet na wysokości 2000 metrów.
Bardzo dobrze przyjęła się w Aragonii, gdzie można znaleźć przykłady win jednoodmianowych w apelacji Campo de Borja. Tamtejsi swoje okolice nazywają wręcz „imperium garnachy”.Uprawa garnachy w Campo de Borja swobodnie się rozprzestrzeniła, a wina z tego szczepu stały się popularne wśród konsumentów.Nic dziwnego więc, że w Campo de Borjagarnacha to prawdziwy skarb, a odmiana osiąga swój pełen blask.Być może dlatego uwiodła rynek międzynarodowy winami o bardzo dobrze określonej jakości, złożoności i osobowości.Garnacha jest również obecna w winach z apelacji Calatayud i Cariñena, a także w niektórych Riojach w kupażach z tempranillo.Powstaje z niej także wiele win różowych z Navarry. Poza tym i Katalonia i Kraj Basków mają również bardzo odpowiednie gleby dla uprawy garnachy.
Jest to odmiana późna, bardzo żywotna, wydajna i odporna na wiatr.Jest doskonale przystosowana do ubogich i suchych terroir.Przycinana jest zwykle krótko po to, by kontrolować wzrost.Garnacha daje duże kiście stożkowe i zwarte.Grona są średniej wielkości z grubą skórką i dużą ilością soku.Jest to późna odmiana, która kwitnie wcześnie, a jej wielka żywotność pozwala opierać się gwałtownym wiatrom i suszom.Inne nazwy garnachy to: aragonés, alicante, cannonau, garnaccho negro, garnacha negra, garnacha roja, garnacha, tinta, grenache, tintilla, toledana, uva di Spagna.
W sumie istnieje pięć rodzajów garnachy.Najpierw jest garnacha tinta, a następnie garnacha peluda, garnacha roja, garnacha blanca i garnacha tintorera lub po prostu tintorera. Jak już powiedziano mamy tutaj do czynienia z odmianą późną, bardzo energiczną, produktywną i odporną na wiatr.
Jako antynteza win o atlantyckim charakterze wina ze szczepugarnacha blanca stały się ikoną win białych o śródziemnomorskim charakterze.Niezwykła cecha białej garnachy to kwasowość.Jest też niezwykle zrównoważona w swoich niuansach podatnych na utlenianie, w bardzo złożony sposób pracujących w procesie winifikacji. Jej późne dojrzewanie pomimo upału sprawia, że jest to odmiana o sporym potencjale alkoholowym.
Garnacha peluda powstaje w wyniku mutacji szczepu garnacha tinta.Daje zwarte, średniej wielkości kiście.Grono jest mniejsze niż w garnacha tinta, ma większą kwasowość i grubszą skórkę.Natomiast garnacha tintorera to krzyżówka petit bouschet i garnachy.Ma intensywnie czerwony kolor, co powodowało, że kiedyś często stosowano odmianę w kupażach. Wreszcie, garnacha roja (lub gris) jest nadal szeroko stosowana w kupażach.
W Hiszpaniigarnachę produkowano w dużych ilościach, co łączyło się z największą powierzchnią upraw.Tendencja ta jednak malała w całym kraju od końca ubiegłego wieku.Teraz znów odrodziła się z siłą dzięki apelacjom takim, jak Campo de Borja czy Terra Alta.
Garnacha Borsao
W apelacji DO Campo de Borja, na północnym zachodzie prowincji Saragossa, z prawie 7400 hektarów winorośli zarejestrowanych w tej apelacji, prawie połowa to garnacha. Jej 40% ma wiek od 30 do 50 lat. Niższą produkcję można uzyskać ze starych winorośli, chociaż jest ona o wiele bardziej zrównoważona. Campo de Borja produkuje jednogatunkowe czerwone wina z garnachy. Niektóre z nich cieszą się dużym prestiżem na całym świecie ze względu na ich dobrze zdefiniowaną jakość, złożoność i osobowość. Winnice w Campo de Borja znajdują się na wysokości od 350 do 700 metrów. Teren jest raczej płaski, zdominowany przez masyw Moncayo. Przy śródziemnomorskim klimacie kontynentalnym opadów jest niewiele. Ponadto mamy tutaj do czynienia z kontrastami termicznymi w różnych porach roku oraz sporymi różnicami temperatury między dniem a nocą. Apelacja zorganizowała turytyczny szlak wina garnacha oferujący możliwości poznania okolicy. Szlak prowadzi do klasztoru cystersów w Veruela i do Muzeum Wina ApelacjiBorja. Przebiega także przez miejsca osiedleń Żydów, wieże w stylu mudejar, romańskie pustelnie, akwedukty arabskie i wioski z epoki żelaza.
W apelacji DO Terra Alta (Tarragona) jak nikt inny wytwórcy nauczyli się rozumieć szczep garnacha blanca. Produkują tutaj wysokiej jakości wina odmianowe charakteryzujące się świeżością owocu i typowo śródziemnomorskim smakiem.
W apelacji DO Navarragarnacha zawsze cieszyła się wspaniałym przyjęciem.W rzeczywistości stanowiła prawie 90% upraw pod koniec lat 70. Ale, podobnie jak w innych regionach Hiszpanii, traciła terytorium ze względu na wprowadzanie nowych odmian.Obecnie stanowi ponad 22% winnic apelacji Navarra.Niektóre z najlepszych win garnacha pochodzą właśnie z Navarry, chociażby Santa Cruz de Artazu.Ponadto w Navarragarnacha służy do produkcji win różowych.
W apelacji DO Rioja wśród innych odmian swoją rolę odgrywa również garnacha.Kiedyś najczęściej uprawianą w Rioja odmianą była garnacha.Wiele nasadzeń garnachy zostało zastąpionych przez tempranillo.Dzisiaj garnacha uzupełnia tempranillo ze względu na jej cechy aromatyczne i ciało, chociaż można znaleźć kilka win jednoodmianowych, tak jak w przypadku wina Barón de Ley Garnacha.
Apelacja DO Méntrida znajduje się w Toledo i ma jedne z najlepszych win garnacha w Hiszpanii.Są to winorośle w wielu przypadkach stuletnie naznaczone cechami terroir tego obszaru,także ze względu na obecność słońca i różne wysokości od 400 do 800 metrów wysokości.Wiele winorośli garnacha w apelacji DO Méntrida sadzi się na zboczach o niskiej wydajności, co gwarantuje wysoką jakość.Dobra wiedza winiarzy z Méntrida zapewnia niewątpliwie, że produkowane tutaj garnache są winami doskonałej jakości.Niektóre próbki tego sukcesu to Camarus Roble 2016;Sotorrondero 2015 autorstwa Jiméneza Landi; czy Hacienda Valprimero 2014 z Bodegas Alonso Cuesta.
D.O. Calatayud
W Aragonii szczególną pozycję garnacha ma w apelacji DO Calatayud.Uprawy DO Calatayud w wielu przypadkach przekraczają 50 lat.Nazywają się „Viñas Viejas”.Większość winnic garnachy w DO Calatayud znajduje się na obszarach o dużej wysokości.Są to tereny o wysokim nachyleniu sprzyjające wentylacji winnicy.Ze względu na cechy terenu mechanizacja jest bardzo trudna, dlatego większość prac związanych z uprawą odbywa się ręcznie.
Kontynentalny klimat śródziemnomorski w apelacji DO Cariñena nadaje się również do uprawy garnachy.Lata są tutaj gorące, a zimy chłodne.Wiatry regionu powodują, że deszcze są rzadkie, co powoduje powstanie półpustynnego krajobrazu, bardzo sprzyjającego uprawie winorośli, która znajduje się na wysokości od 400 do 800 metrów. Mamy więc tutaj idealne warunki do uprawy garnachy, również w przypadku garnacha blanca, z przykładami takimi jak Menguante.
Garnacha Sierra de Gredos
Biorąc pod uwagę popularność garnachy w Hiszpanii, powstał interesujący projekt Garnachas de España. Projekt powstał w Vintae – grupie winiarzy z siedzibą w Rioja, którzy szukali różnych obszarów Hiszpanii w poszukiwaniu winnic najlepiej odzwierciedlających istotę tej odmiany.Stąd wybór win z jednej odmiany garnacha z bardzo starych winnic, co bardzo dobrze odzwierciedla koncepcję „terroir”.Wszystkie te wina garnacha powstają w pobliżu doliny Ebro w optymalnych warunkach dla potrzeb tej odmiany.Dwa z tych win są z Aragonu: Garnacha Salvaje del Moncayo, Garnacha Perdida del Pirineo i Garnacha Olvidada (z Calatayud).Do listy dodano Garnacha Fosca del Priorat i dwa wina z Rioja: stare Garnacho z rodziny Acha, wykonane ze stuletnich winnic w Cárdenas (La Rioja) oraz La Garnacha de Hielo, jedno z niewielu win lodowych produkowanych w Hiszpanii.„
Uff, trochę się zmęczyłem. Wydaje mi się, że na razie wyczerpałem temat garnachy. Teraz wypada szukać najlepszych flaszek, przede wszystkim Online, i degustować w poszukiwaniu najlepszych.
